یکی از سوالات بسیار رایج شما عزیزان از ما متخصصین مغزو اعصاب این است که ” علائم بیماری ام اس چیست؟” در بسیاری موارد این سوال را افرادی می پرسند که

خود بیماری ام اس ندارند اما از آن شدیدا واهمه دارند و در واقع به دنبال آنند که برای خود یا اطرافیان ، تشخیص ام اس بدهند یا ندهند.جالب است که دوستان مبتلا به ام

اس کمتر این سوال را مطرح می کنند شاید بدلیل آنکه با تمام وجودشان علائم را لمس می کنند و نیازی به راهنمائی دیگران ندارند و یاشاید به نوعی از بیماری می گریزند

و تمایل ندارند بیشتر راجع به آن صحبت کنند.

به هر حال برای آنکه هر گروه اطلاعات درست و علمی از علائم بیماری داشته باشند برآن شدیم که در کنار اخبار جدید هربار راجع به یک یا دو علامت بیماری صحبت

کنیم اما قبل از شروع با صدای بلند اعلام میداریم که:

هیچ علامتی به تنهایی برای بیماری ام اس اختصاصی نیست و این فقط متخصص مغز و اعصاب است که توانائی آن را دارد که با توجه به مجموعه علائم و آزمایشات ،

تشخیص بیماری ام اس ( و یا هر بیماری مغزو اعصاب دیگر) را بدهد یا ندهدمبادا با خواندن این مطالب، به محض اینکه کمی خسته شدید یا کمی دستتان خواب رفت یا

…نگران و ترسان شوید و یک تنه چهار نعل بتازید و به هیچ طریقی هم ” از خر شیطان پائین نیائید!”

پس شرط اول و آخر ما برای خواندن این مطالب آن است که از نگرانی بی مورد و تشخیص گذاشتن برای خود یا عزیزان ، جدا” پرهیز نمائید.

حالا با ما باشید…

1)خستگی ام اس

خستگی یکی از رایج ترین علائم ام اس محسوب میشود که در اغلب مبتلایان به بیماری روی میدهد.این عارضه می تواند در انجام اعمال منزل و یا شغل فرد مزاحمت ایجاد

کند.خستگی می تواند بدون وجود علائم حرکتی قابل توجه (مانند ضعف عضلانی ) و به تنهائی روی دهد.

علت خستگی یماری ام اس بدرستی معلوم نیست و اصولا” این شکایت ، متاسفانه قابل ارزیابی و اندازه گیری هم نیست ولی دانشمندان در پی راهی هستند که بتوان با آن

میزان خستگی را اندازه گیری کرد شاید به همین دلیل است که گاهی خستگی عزیزان مبتلا به ام اس به حساب افسردگی ، تنبلی و یا بی علاقگی گذاشته میشود.

انواع مختلفی از خستگی ممکن است در بیماری ام اس روی دهد (یا به عبارت دیگر علل مختلفی ممکن است ایجاد خستگی کنند) مثلا” به هر دلیلی که خواب شبانه مختل

شود ( مثلا” در فردی که در طول شب دچار گرفتگی عضلانی میشود و یا تا صبح چند بار برای دفع ادرار بیدار میشود) سبب خستگی و کسالت فرد در روز بعد میشود

. افسردگی نیز می تواند سبب احساس خستگی در فرد شود و درکنار اینها ، فردی نیز که ناچار است برای انجام اعمال عادی روزانه اش انرژی زیادی مصرف کند (مثلا ”

برای لباس پوشیدن ، تهیه غذا ، راه رفتن و غیره ). دچار خستگی مفرط میشود. اما به غیر از این علل گوناگون ، گاهی خستگی ویژگیهائی دارد که آن را از خستگی های

دیگر مشخص میکند . این ویژگی ها از این قرارند:

*عموما هر روز اتفاق می افتد

*ممکن است در اوائل صبح حتی پس از یک خواب خوب شبانه روی دهد

*بتدریج در طول روز شدیدتر میشود

*به سادگی و فوریت بروز میکند

*از خستگی معمولی شدیدتر است

*نسبت به خستگی معمولی ، اختلال بیشتری در اعمال روزانه ایجاد میکند

چگونه خستگی خود را مدیریت کنیم؟

از آنجا که خستگی در بسیاری موارد با موفقیت درمان میشود مانند خستگی ناشی از افسردگی ، بیماری تیروئید یا کم خونی و یا به عنوان عارضه برخی داروها یا نتیجه بی

فعالیتی، لازم است در صورت بروز آن ، با پزشک در میان بگذاریم تا با یافتن علت ، اقدامات لازم برای برطرف کردن آن انجام دهد.

اقداماتی که ممکن است برای رفع خستگی انجام شود عبارتند از

*مشورت با یک کاردرمان( کاردرمانی یکی از رشته های توانبخشی است) که می تواند به ما کمک کند اعمال روزانه مان را بهتر و آسانتر انجام دهیم.

*مشورت با یک فیزیوتراپیست که می تواند با طراحی یک برنامه مناسب ورزشی روزانه ،به ما کمک کند تا از عوارض بی فعالیتی رهائی یابیم.

*مشورت با همکاران روانشناس یا روانپزشک برای مدیریت استرس ،تمرینات آرام سازی (relaxation)….

مدیریت گرما – اقدامات لازم برای جلوگیری از افزایش درجه حرارت بدن

درمان داروئی-اگرچه هیچ داروئی از مراجع علمی دنیا ،تائیدیه برای درمان خستگی ام اس ندارد اما دو داروئی که به نظر می رسد تا حدی می تواند کمک کننده باشد

آمانتادین و مدافینیل است که زیر نظر پزشک معالج می توان از آنها کمک گرفت.

در صورت امکان قطع داروهائی که خود ممکن است ایجاد خستگی نماید مانند داروهای انترفران که برای درمان بیماری کاربرد دارد اما در برخی موارد خود ایجاد خستگی

میکند.

2)اشکال در راه رفتن

اشکال در راه رفتن یکی دیگر از علائمی است که برخی دوستان مبتلا به ام اس آن را تجربه می کنند و به فاکتورهای گوناگونی مرتبط است:

*ضعف عضلانی: بروز ضعف عضلانی در عضلات ابتدا یا انتهای اندام تحتانی هر دو می توانند در راه رفتن اشکال ایجاد نمایند این ضعف ممکن است در عضلات یک یا

هردو پا ایجاد شود ولی با تمرینات فیزیوتراپی و نیز استفاده از وائل کمکی قابل جبران و کنترول است.

*سفتی عضلانی: به عنوان عاملی که می تواند در راه رفتن اشکال ایجاد کند لازم است درمان شود.تمرینات مناسب ورزشی و فیزیوتراپی و نیز استفاده از داروهائی نظیر

باکلوفن یا تیزانیدین( البته با نظر پزشک معالج)در ردمان این عارضه عموما موفق هستند

*اشکال در تعادل: این عارضه طبیعتا” راه رفتن فرد را مختل میکند و در صورتی که به آن توجه نشود ، می تواند سبب سقوط فرد شود.تمرینات مناسب تعادلی با نظر

فیزیوتراپ یا کاردرمان و نیز استفاده از وسائل کمکی به بهبود راه رفتن و امنیت راه رفتن فرد کمک موثری می نماید.

*اشکالات حسی: گاهی اشکالات حسی سبب می شود که فرد نتواند زمین را حس کند و یا نتواند خود را در فضا بدرستی ارزیابی کند و این سبب اشکال در راه رفتن او

میشود. تمرینات مناسب توانبخشی می تواند به برگشت این حس کمک نماید.

*خستگی : به موازات احساس خستگی، راه رفتن فرد نیز مختل میشود که در قسمت اول در مورد آن به تفضیل صحبت کردیم.

3) احساس کرخی و خواب رفتگی بدن

این احساس ممکن است در صورت ، تنه یا اندام ها ( دست ها و پاها) احساس شود و یکی از رایج ترین علائم بیماری ام اس به شمار میرود . اغلب اوقات اولین شکایتی

است که توسط مبتلایان تجربه می شود. شدت این علامت در افراد مختلف ، متفاوت استو می تواند بسیار خفیف و یا آنقدر شدید باشد که استفاده از اندام مربوط را دشوار

سازد. برای مثال فردی که در صورت گرفتاری دست ها ، اعمال نوشتن ، لباس پوشیدن و یا اشیاء را در دست گرفتن ممکن است مختل

شوند.

افرادیکه درجات شدید این علامت را در صورت خود احساس کنند ، لازم است در زمان خوردن و جدیدن مراقب باشند چرا که ممکن است زبان و یا قسمت داخل دهان خود

را گاز بگیرند . از طرف دیگر اگر این اختلالدر اندامها روی دهد، بدلیل مختل شدن حس لامسه در آن قسمت و در نتیجه عدم درک محرک های پوستی ، در مواجهه با اشیاء

داغ، ممکن است دچار سوختگی شوند.متاسفانه در حال حاضر درمان موثری برای رفع این مشکل وجود ندارد با اینحال خوشبختانه در اغلب موارد انقدر خفیف است که

نیازی به درمان ندارد. در موارد شوید و مزاحم پزشک معالج ممکن است از برخی داروها استفاده نماید.

4) سفتی عضلانی

سفتی عضلانی یا به عبارت دیگر ” اسپاستیسیتی” عبارتست از احساس سفتی و گرفتگی های عضلانی است که در نتیجه انقباض مداوم یا گاهگاهی عضلانی بروز میکند.

این گرفتگی ممکن است انقدر خفیف باشد که خود فرد احساس نکند و فقط در معاینه مشخص شود و یا آنقدر شدید ، که راه رفتن فرد را دچار اختلال کند( معمولا” پاها را

گرفتار میکند)

سفتی عضلانی مورد بحث ما درصورتیکه شدید باشد، می تواند سبب ایجاد درد یا گرفتگی در اطراف مفاصل شود و حتی ایجاد کمردرد نماید. همانطور که گفتیم در هر اندامی

ممکن است روی دهد اما در پاها شایع تر است و می تواند با عوامل مختلفی تشدید یابد مثلا ” حرکات ناگهانی ، تغییر وضعیت اندام ، تغییرات درجه حرارت یا رطوبت ،

عفونت ها و حتی خیلی ساده با پوشیدن لباس های تنگ.

در صورت وجود، سفتی عضلانی باید بدرستی درمان شود تا از بروز عوارض ناشی از آن جلوگیری شود.

مدیریت و درمان سفتی عضلانی ام اس

از آنجا که شدت سفتی عضلانی و ماهیت آن از فردی به فردی متفاوت است لذا درمان صحیح آن ، همکاری بین فرد مبتلا ، پزشک معالج ، فیزیوتراپیست و کاردرمان

مربوطه را می طلبد. شروع درمان و انتخاب راه های مناسب درمانی نظیر ورزش ، دارو، تغییر در الگوی زندگی روزانه و یا مخلوطی از این رو شما در کنار اقدامات

فیزیوتراپی یا کاردرمانی با نظر پزشک معالج انجام می گیرد.اقدامات توانبخشی زیر نظر همکاران فیزیوتراپ و یا کاردرمان در بهبود این عارضه بسیار موثر هستند اما در

کنار آنها پزشک ممکن است از داروها نیز استفاده نماید.

داروهای موجود برای رفع گرفتگی و سفتی عضلانی عبرتند از :

*باکلوفن. بیشترین داروئی که مورد استفاده قرار می گیرد باکلوفن است این دارو سبب شل شدن عضلات می شود اما در کنار این اثر مثبت ممکن است عوارضی هم داشته

باشد مانند خواب آلودگی یا احساس ضعف عضلانی . لذا مصرف آن حتما لازم است با نظر پزشک معالج باشد .

*تیزانیدن.این دارو نیز سبب شل شدن و رفع گرفتگی های عضلانی می شود اما متاسفانه در خیلی موارد ایجاد خواب آلودگی و خشکی دهان می کند.غیر از داروی فوق در

موارد محدودی نیز ممکن است داروهای دیگری مورد استفاده قرار گیرند که از ذکر نام آنها پرهیز می کنیم.

تزریق “سم بوتولینوم” نیز در موارد خاص می تواند در رفع این مشکل موثر باشد ولی البته برای مدت زمانی محدود ( معمولا” فقط چند ماه )

” یک نکته مهم“

در برخی عزیزان مبتلا به ام اس ، درجاتی از سفتی عضلانی ممکن است سودمند باشد مخصوصا” افرادی که دچار ضعف عضلانی در پاها هستند، از سفتی عضلانی برای

ایستادن و راه رفتن بهتر ، کمک میگیرند لذا دردرمان این عارضه ضروری است به این نکته توجه شود.